Saatin akrep ve yelkovanı niçin sağa dönüyor? 

İlk olarak eski Mısırlılar, güneşin her gün düzenli bir hareketle doğup, belirli 

zamanlarda gökyüzünün aynı noktalarında bulunup, battığını gözlemlediler ve

bunun bir günü zaman parçalarına ayırmada kullanılabileceğini keşfettiler.  

Böylece güneşin bu hareketinden yararlanarak ilk güneş saatini yaptılar. Bu

saat, meydanlık bir yere yüksek bir taş koymak ve güneşin hareketi sırasında, bu

taşın gölgesini takip etmekten ibaretti.  

Mısır, konumu itibari ile kuzey yarım kürede fakat ekvatora da yakın bir ülke

olduğundan, güneş doğduğunda, gölge hemen tam batıda oluşuyor, güneş

yükseldikçe gölge kuzeye, yani sağa doğru hareket ederek, güneş batışında doğu

yönüne ulaşıyordu. Yani gölge bugünkü tüm saatlerin akrep ve yelkovanında

olduğu gibi soldan sağa doğru dönüyordu.  

Daha sonraları, pendulumlu, pilli saatlerde de yön değişmedi, hatta sağa doğru

dönüşler 'saat yönüne dönüş' diye adlandırılır oldu.  

Avustralya gibi ekvatorun güneyindeki ülkelerde, güneş doğarken taşın gölgesi

güneye düşer ve güneş yükseldikçe sola doğru dönüş yapar. İlk saat orada

keşfedilseydi, bugün akrep ve yelkovan ters yönde dönüyor olabilirdi.  

Niçin kurşun kalemlerin çoğu altıgen ve sarı renkte? 

Esasında en kolay üretim biçimi kare kesitli kurşun kalemdir ama yazarken elde 

tutulması pek kolay değildin Yuvarlak kalemlerin elde tutulması kolaydır ama

üretimi pahalıdır. Altıgen kesitli kalemler ise orta yoldur. Yuvarlak kesitli

kalemler kadar kullanılması kolay ve üretimi daha ucuzdur.  

Sekiz yuvarlak kurşunkalem için harcanan ağaçtan, dokuz altıgen kesitli kalem

yapılabilir ve üretim safhası bir kademe daha kısadır. 

Tabii ki, alıcılar için üretim maliyetlerinin pek önemi yoktur. Altıgen kesitli

kurşunkalemlerin öbürlerine göre hala on bir kat daha fazla tercih edilmelerinin

sebebi, belki de konulduğu masada yuvarlanıp, aşağıya düşmemeleridir.  

Kurşunkalemlerin dışının sarıya boyanarak satışı 1854 yılma dayanır. Ancak

1890 yılma kadar bu rengi kullanmak çok önemsenecek bir faktör değildi.  

1890 yılında Avusturya'da L&C Hardtmuth Co. isimli şirket öyle bir kurşun

kalem üretti ki, diğer üreticiler de bu kaliteyi yakalamak zorunda kaldılar.  

Bu kurşunkaleme meşhur Hindistan elması olan 'Koh-I-Moor' adı verilmişti ve

altın sarısına boyanmıştı. Ayrıca içindeki siyah renkli kurşun ucuyla birlikte

Avusturya-Macaristan imparatorluğunun bayrağını oluşturuyordu.  

Bu kurşunkalem o kadar beğenildi ve o kadar başarılı oldu ki, sarı renk

kurşunkalemdeki kalitenin bir simgesi olarak kaldı. Diğer kurşunkalem

üreticileri de bu başarıdan pay alabilmek için ürünlerini piyasaya sarı renkte

sürmeye başladılar. Bugün hala piyasada olan dört kurşunkalemden üçü san

renktedir.  

Kurşunkalemlerin içinde kesinlikle kurşun yoktur. Ana madde olarak kullanılan

grafit 40 değişik malzeme ile karıştırılarak, yüksek sıcaklıkta çok ince çubuklar

haline gelene kadar preslenir. Zaten kurşun çok zehirli bir elementtir.

Kurşunkalem denilmesinin sebebi 16. yüzyılda grafiti bulan İngiliz bilimcinin

onu bir çeşit kurşun elementi sanmasıdır. Ancak 200 yıl sonra grafitin bir çeşit

karbon olduğu anlaşıldı. 

Ata neden soldan binilir? 

Diğer birçok alışkanlıkta olduğu gibi, bunun da sebebi, insanların çoğunun sağ 

ellerini kullanıyor olmalarıdır. Asırlar önce, daha çok sağ ellerini kullanan 

insanlar, kılıçlarını kolay çekebilmeleri için, kılıçlarını kınlarında, sol 

taraflarında taşıyorlardı. 

Ata binerken, sol dizin altına kadar inen bu uzun kılıçla ata sağdan binmek, yani 

sağ ayağı üzengiye koyup, sol ayağı atın üzerine atarak binmek kılıç nedeni ile

zor oluyordu.  

Soldan, sol ayağı üzengi üzerine koyup, sağ ayağı atın üzerine atarak binince

kılıç sorun yaratmıyordu. Özellikle savaşa giden ordularda disiplin nedeni ile bir

örnek hareket edilmesi gerektiğinden, solaklar da ata soldan binmek zorunda 

kalıyorlardı.  

Artık biniciler kılıç taşımıyorlarsa da, ata soldan binmek günümüze kadar

uzanan bir gelenek haline geldi.  

İnsanlar niçin tokalaşıyorlar? 

Tokalaşma aslında çağlar öncesi bir adet. Çok eski çağlarda, tüm erkekler bir 

silah taşıyor ve çoğunluğu da bu silahı sağ eli ile kullanıyordu. 

Bir erkek diğerine dost olduğunu, elinde silah bulunmadığını göstermek için, boş 

sağ elini uzatıyor, diğeri de aynı şeyi yapıyordu. Ama her iki taraf da kendini

emniyete almak, diğerinin aniden silah çekmesine mani olmak için,

birbirlerinden emin olana kadar, birlikte ellerini hafifçe sıkarak duruyorlardı.  

Tokalaşırken elleri sallama alışkanlığı, elleri daha iyi kavrayarak, rakibin

giysisinin içinden aniden bir silah çıkarmasını önlemek için başlamış olabilir.

Ancak sonraları dostluğun bir ifadesi oldu.  

 

Niçin trafik lambaları kırmızı, sarı ve yeşildir? 

Trafik ışıkları uygulaması, önceleri demiryollarının trenleri kontrol için 

uyguladığı sinyaller Örnek alınarak başlamıştır. Demiryolları idaresi kırmızı

rengi 'dur' sinyali olarak seçmişti. Kırmızı renk kan rengi olduğundan asırlar 

boyu tehlikenin, tahribatın ve ölümün simgesi olmuştur. Demiryolları ilk 

faaliyete geçtiği 1830'lu yıllarda 'ikaz' ışığının rengi yeşil, 'geç' ışığının ise

beyazdı.  

Bir süre sonra beyaz sinyal problem yaratmaya başladı. Beyaz renkli 'geç' sinyali

diğer sokak lambaları ile karıştırılabiliyordu. Ama daha da kötüsü 'dur'

işaretlerine konulan kırmızı mercekler yerlerinden düşünce ışık beyazlaşıyor,

'geç' sinyali olarak algılanıyor ve kazalara yol açabiliyordu.  

Sonunda demiryolcular kırmızıyı 'dur', yeşili 'geç' sarı rengi de 'ikaz' sinyali

olarak kullanmaya başladılar. Bilindiği gibi sarı, renk spektrumu içinde en göz

alıcı renktir. Böylece makinist bir sinyalin bulunması gereken yerde beyaz ışığı

görürse, bir şeylerin yanlış olduğunu anlıyor ve tedbirini alıyordu. 

Karayollarına gelince, yollarda sadece atların ve at arabalarının bulunduğu

tarihlerde bile dünyanın büyük şehirlerinde trafik sorundu. İlk trafik lambası

otomobillerin ortaya çıkmasından çok önce 1868'de Londra'da kullanıldı. Gazla

yakılan ve bir eksen etrafında döndürülebilen kırmızı ve yeşil lambalar bir yıl

sonra patlayıp, kendilerini çeviren polisi de yaralayınca bu uygulama ortadan

kalktı.  

Ama öte yandan otomobillerin ortaya çıkması ve şehirlerde dolaşmaya

başlamalarıyla birlikte durum iyice kötüleşti. Çeşitli şehirlerde değişik

uygulamalar yapıldı. Demiryollarındaki uygulama örnek alındı ama

demiryollarında birbirine paralel iki hat vardı. Bu sistem iki yolun kesiştiği

kavşaklarda işe yaramıyordu.  

Sonunda günümüzdekilere benzeyen ilk elektrikli otomatik trafik lambasını,

ilkokul mezunu ve ABD'deki Cleveland'da otomobil sahibi ilk siyah olan Garrett

Morgan geliştirdi. 1914'de ilk denemelerine başlayan Morgan 1923'de de

patentini aldı. Morgan 1963'de ölümünden az önce patentini 40 bin dolara

General Electric firmasına sattı.  

Morgan'ın lambaları demiryollarına benzer şekilde bir "T" üzerinde kırmızı ve

yeşil iki lambadan ibaretti. Çok geçmeden ikaz anlamında sarı lamba da ilave

edildi ve uygulama bütün dünyaya süratle yayıldı.  

Aradan geçen yıllara rağmen sarı renk hala 'ikaz' anlamındadır ama günümüz 

sürücüleri onu 'geç' sinyali olarak algılıyorlar.